How Do We Decide? ... Chapter 4

(¹)

👉 Türkçe'si Aşağıda 👇



(EN) - 4 - There's a constant battle in our heads, whether we realize it or not. What's more, this battle doesn't emerge only when we need to make tough decisions. In our daily lives, we make thousands of small decisions; such as what to eat, what to wear, which way to go, how to respond. But who wins the battle? Rational me or Emotional me? Really, how do I decide?

As Eagleman puts it, decision making lies at the heart of everything and in this chapter he shows us that it's a fairly complicated process since every decision we make is born of a 'winner takes all' competition between rival neural networks. Yet, normally, we're not aware of this rivalry.

In order to make better sense of how this rivalry effects our decision-making process, let's delve into it and see how Eagleman explains this process in his book²:

Early theories of decision making assumed that humans are rational actors, tallying the pros and cons of our options to come to an optimal decision. But scientific observations of human decision making don't bear that out. Brains are composed of multiple, competing networks, each of which has its own goals and desires. When deciding whether or not to gobble down the ice cream, some networks in your brain want the sugar; other networks vote against it based on long-term considerations of vanity; other networks suggest that perhaps you could eat the ice cream if you promise yourself you'll go to the gym tomorrow. Your brain is like a neural parliament, composed of rival political parties which fight it out to steer the ship of state. Sometimes you decide selfishly, sometimes generously, sometimes impulsively and sometimes with the long-view in mind. We are complex creatures because we are composed of many drives, all of which want to be in control.

Now, let's look at the picture on the left. What do you see? A young lady with a bonnet, looking away or an old woman looking down, to the left? Nothing changes on the page, yet the image flips.

Because, this picture can be seen in one of two ways (also known as perceptual bi-stability): the lines on the page are consistent with two very different interpretations.

When we stare at the figure, we see one version, and then eventually the other, and then the first again, and so on. Because, the moment we see the young lady (or the old woman), our brains make a decision. It's not a conscious one, but a perceptual decision by our visual systems, and the mechanics of the switchover are hidden completely under the hood. In theory, a brain should be able to see both of them, but in reality our brains always crush ambiguity into choices. As seen here, when one pattern wins out over the other in your brain, it means that a decision has been landed upon.

Likewise, your brain makes thousands of decisions every day of your life, dictating your experience of the world; from the decisions of what to wear, whom to call, how to interpret an offhand comment, whether to reply to an email or when to leave to the more complicated decisions like marriage proposal, declaration of war, whether to be kind or whether to lie... Every decisive moment happens right here, in the darkness of the skull, emerging from patterns of activity in networks of neurons.

But again, what's happening behind the scenes during a decision? ... Here is what happens:

Imagine you're making a simple choice, that you're standing in front of a frozen-yogurt counter and trying to decide between two flavours you like equally. Say these are mint and lemon. From the outside, it doesn't look like you're doing much: you're simply stuck there, looking back and forth between the two options. But inside your brain, a simple choice like this unleashes a hurricane of activity.

In your brain, a particular constellation of neurons represents mint. This pattern is formed from neurons that mutually excite each other and they're not necessarily next to one another; rather, they might span distant brain regions involved in smell, taste, vision and your unique history of memories involving mint. When these neurons all become active collectively in this particular arrangement, then that is mint to your brain. As you're standing in front of the yogurt selection, this federation of neurons eagerly communicates with one another like dispersed individuals linking online.

At the same time, the competing possibility -lemon- is represented by its own neural party. Each coalition -mint and lemon- tries to gain the upper hand by intensifying its own activity and suppressing the other's. They fight it out until one triumphs in the winner-take-all competition. And the winning network defines what you do next.

Unlike computers, the brain runs on conflict between different possibilities, all of which try to out-compete the others. And there are always multiple options. Even after you've selected mint or lemon, you find yourself in a new conflict: should you eat the whole thing? Whether you polish off the whole container is simply a matter of the way the infighting goes.

As a result of ongoing conflicts in the brain, we can argue with ourselves, curse at ourselves, cajole ourselves. But who exactly is talking with whom? It's all you -but it's different parts of you. Every decision we make is underpinned by different kinds of neural conflict. One conflict that we often feel very strongly is between our rational 'logical' self and our emotional self. The conflict is born of tension between two systems in the brain, our logical lateral networks versus our emotional medial networks. In most cases, our emotional systems play a key role in driving us to make better and more humane decisions.

To tease apart some of these major competing systems in the brain, consider a thought experiment known as the trolley dilemma. A trolley is barrelling down a train track, out of control. Four workers are making repairs further down the track, and you, a bystander, quickly realize that they will all be killed by the runaway trolley. Then you notice a lever nearby that can divert the trolley onto another track. But hang on! There's another worker on that track. So if you pull the lever, one worker will be killed; if you don't, four will be killed. Do you pull the lever? When people are asked what they would do in this scenario, almost everyone pulls the lever.

Now consider a slightly different, second scenario. The situation begins with the same premise. But this time you're standing on a platform, overlooking the tracks and you notice that there's a large man standing up there with you. You realize that if you push him off, hel'll land right on the track -and his body weight will be sufficient to stop the trolley and save four workers. Do you push him off? In this situation, almost no one is willing to push the man.

Why not? Aren't you being asked to consider the same equation in both cases? Trading one life for four? Why do the results come out so differently in the second scenario? Because, to the brain, the first scenario is just a math problem. The dilemma activates regions involved in solving logical problems. But in the second scenario, you have to physically interact with the man and push him to his death. That recruits additional networks into the decision: brain regions involved in emotion.

In the second scenario, we're caught in a conflict between two systems that have different opinions. Our rational networks tell us that one death is better than four, but our emotional networks trigger a gut feeling that murdering the bystander is wrong. You're caught between competing drives, with the result that your decision is likely to change entirely from the first scenario.

The trolley dilemma sheds light on real-world situations. Consider modern warfare, which has become more like pulling the lever than pushing the man off the platform. When a person hits the button to launch a long-range missile, it involves only the networks involved in solving logical problems. Operating a drone is like a video game; cyber attacks wreak consequences at a distance. The rational networks are at work here, but not necessarily the emotional networks. The detached nature of distance warfare reduces internal conflict, making it easier to wage. Consequently, our emotions are a powerful and often insightful constituency when it comes to the parliamentary voting in our brains. The world would not be better if we all behaved like robots, that if we lose the capacity to include emotions in decision making.

On the other hand, emotions do more than add richness to our lives -they are also the secret behind how we navigate what to do next at every moment. It's easy to think about the brain commanding the body from on high -but in fact, the brain is in constant feedback with the body. The physical signals from the body give a quick summary of what's going on and what to do about it. To land on a choice, the body and the brain have to be in close communication.

These physical signals tell the rest of the brain what state your body is in: hungry, nervous, excited, embarrassed, thirsty, joyful. These emotional summaries allow the brain and body to be in constant feedback with each other and this two-way flow of information allows one choice to be valued over another. If you can't read your body's emotional summaries, decisions become incredibly difficult and without decision making, little gets done.

Consider this situation: you want to pass a misdelivered package to your next-door neighbour. But as you approach the garden gate, their dog growls and bares its teeth. Do you open the gate or do you deliver the package another way? At this point, the dog's threatening posture triggers a set of physiological responses in your body: an increased heart rate, a thightening in the gut, a tensing of the muscles, pupil dilation, changes in blood hormones, opening of sweat glands and so on. These responses are automatic and unconscious. At this point, what your brain really needs is to know whether to face the dog or go back and find another way to deliver. The state of your body helps you in this task by giving you the summary of the situation. With the help of your physiological signals, you either decide 'this is bad' or 'this is no problem' and this helps your brain decide what to do next.

Or in most situations in our daily lives, these physiological signals are more subtle and so we tend to be unaware of them. Consider being in a supermarket: thousands of choices bear down on us. Say, you want to buy soup, but which one? There's too much data on the label for you to grapple with. To land on a choice, you need a summary of some sort. Thinking about your budget might make your palms sweat, or you might salivate thinking about the last time you consumed the chicken noodle soup. Hence, you simulate your experience with one soup, and then the other. Your bodily experience helps your brain to place a value on each option, allowing you to tip the balance in one direction or the other. You don't just extract the data from the label, you feel the data. These emotional signatures are more subtle than the ones related to facing down a barking dog, but the idea is the same: each choice is marked by a bodily signature. And that helps you to decide.

Even with the simplest choices, there is a battle between networks in your brain. However, the physiological states from your body help you tip the balance and allow one network to win over another. If you lack the ability to integrate your bodily signals into your decision making, then you have no way to rapidly compare the overall value between options and there's no way to tip one network's campaign over any other. Your brain will have no way to prioritize one decision over another and you will be incapable of making a decision. So, you end up in a deadlock in your neural parliament. As a result, very little -or none, in some cases- gets done in your daily life.

In the meantime, each decision involves our past experiences (stored in the states of our body) as well as the present situation (do I have enough money to buy X instead of Y? Is option Z available?). But there's one more part to the story of decisions: predictions about the future.

Across the animal kingdom, every creature is wired to seek reward. What is a reward? At its essence, it's something that will move the body closer to its ideal set points. Water is a reward when your body is getting dehydrated; food is a reward when your energy stores are running down. Water and food are called primary rewards, which directly address biological needs. More generally, however, human behaviour is steered by secondry rewards, which are things that predict primary rewards. And unlike animals, we can often put these awards ahead of biological needs.

The challenge with any reward, whether basic or abstract, is that choices typically don't yield their fruits right away. We almost always have to make decisions in which a chosen course of action returns reward at a later time. People go to school for years, because they value the future concept of having a degree, they slave through employment they don't enjoy with the future hope of a promotion, and they push themselves through painful exercise with the goal of being fit.

To compare different options means assigning a value to each one in a common currency -that of anticipated reward- and then choosing the one with the highest value. It would be easy of course, if you could directly compare these experiences by living each one, and then rewinding time, and finally choosing your path based on which outcome was the best. Alas, you cannot travel in time.

Or can I?

Time travel is something the human brain does relentlessly. When faced with a decision, our brains simulate different outcomes to generate a mockup of what our future might be. Mentally, we can disconnect from the present moment and voyage to a world that doesn't yet exist.

Now, simulating a scenario in our minds is just the first step. To decide between the imagined scenarios, we try to estimate what the reward will be in each of those potential futures. Our final decision will be navigated by how each future stacks up against the others in the common currency of our reward systems. Typically under the radar of awareness, our brains simulate all the options one at a time and do a gut check on each. That's how we decide.

However, there's no way to know that our predictions will be accurate. All our simulations are only based on our past experiences and our current models of how the world works. To make reasonably well predictions, we need to continually learn about the world from our every experience. We make our choices by comparing possible futures against one another. That's how we convert competing options into a common currency of future reward.

But there's an interesting twist here: the world is complicated, and so our internal appraisals are never written in permanent ink. Your valuation of everything around you is changeable, because quite often our predictions don't match what actually happens. The key to effective learning lies in tracking this prediction error: the difference between the expected outcome of a choice and the outcome that actually occurred.

How does this work then? There's a tiny, ancient system, which is called dopamine system, in the brain whose mission is to keep updating our assessments of the world. When there's a mismatch between your expectation and your reality, this midbrain dopamine system broadcasts a signal that re-evaluates the price point. This signal tells the rest of the system whether things turned out better than expected (an increased burst of dopamine) or worse (a decrease in dopamine). That prediction error signal allows the rest of the brain to adjust its expectations to try to be closer to reality next time. The dopamine acts as an error corrector: it updates you as much as it can and that way, you optimize guesses about the future.

Even so, there's a twist that often gets in the way of good decision making: options right in front of us tend to be valued higher than those we merely simulate. The thing that trips up good decision making about the future is the present.

Becasue, the seduction of the immediate satisfaction pulls very strongly on our decision making. The pull of the now and the temptations are too enticing to many people and this now-versus-future battle cuts across every aspect of our lives. It's why car dealers want you to get in and test drive the cars, why clothing stores want you to try on the clothes, why merchants want you to touch the merchandise. Your mental simulations can't live up to the experience of something right here, right now.

To the brain, the future can only ever be a pale shadow of the now. The power of now explains why people make decisions that feel good in the moment but have lousy consequences in the future: people who take a drink or a drug hit even though they know they shouldn't; athletes who take anabolic steroids even though it may shave years off their lives; married partners who give in to an available affair.

Can we do anything about the seduction of the now? Thanks to competing systems in the brain, we can.

First, remember the legendary hero Ulysses in mythology. He was on his way back from triumph in the Trojan War. At some point on his long journey home, he realised that his ship would soon be passing an island where the beautiful Sirens lived. The Sirens were famous for singing songs so melodious that sailors were rapt and enchanted. The problem was that the sailors found the women irresistable and would crash their ships into the rocks, trying to get to them.

Ulysses desperately wanted to hear the legendary songs, but he didn't want to kill himself and his crew. So, he hatched a plan. He knew that when he heard the music, he would be unable to resist steering toward the island's rocks. The problem wasn't the present, rational Ulysses, but instead the future, illogical Ulysses -the person he'd become when the Sirens came within earshot. So, Ulysses ordered his men to lash him securely to the mast of the ship. His crew filled their ears with beeswax, so as not to hear the Sirens and they rowed under strict orders to ignore any of their captain's pleas and cries. Ulysses knew that his future self would be in no position to make good decisions.

So, the Ulysses of sound mind arranged things so that he couldn't do the wrong thing. This sort of deal between your present and future self is known as a Ulysses Contract.

When we start looking, we see that Ulysses contracts are all around us. In case of going to the gym, some arrange in advance for a friend to meet them there, so that the pressure to uphold the social contract lashes them to the mast. Some collage students swap facebook passwords during the week of their final exams, so that neither can log on until finals are over. The first step for alcoholics in rehabilitation programs is to clear all the alcohol from their home, so that the temptation is not in front of them when they're feeling weak. People with weight problems sometimes get surgery to reduce their stomach volume so that they physically cannot overeat.

In all these cases, people structure things in the present so that their future selves can't misbehave. By lashing ourselves to the mast, we can get around the seduction of the now. It's the trick that lets us behave in better alignment with the kind of person we would like to be. The key to the Ulysses contract is recognizing that we are different people in different contexts. To make better decisions, it's important not only to know yourself but all of your selves.

However, knowing yourself is only part of the battle -you also have to know that the outcome of your battles will not be the same every time. Even in the absence of a Ulysses contract, sometimes you'll feel more enthusiastic about going to the gym, and sometimes less so. Sometimes you're more capable of good decision making, and other times your neural parliament will come out with a vote you later regret. Why? It's because the outcome depends on many changing factors about the state of your body, states which can change hour to hour.

Take this example: two men serving a prison sentence are scheduled to appear before a parole board. Both have committed the same crime, for which they had been given the same sentence. One prisoner comes before the board at 11:27 am, the other appears at 1:15 pm. The first one is denied parole, yet the second is granted parole. Why? What influenced the decision? Race? Looks? Age?

A study in 2011 analysed a thousand rulings from judges and found it likely wasn't about any of those factors. It was mostly about hunger. Just after the parole board had enjoyed a food break, a prisoner's chance of parole rose to its highest point of 65%. But a prisoner seen towards the end of a session had the lowest chances.

In other words, decisions get reprioritized as needs rise in importance. Valuations change as circumstances change. Some pyschologists describe this effect as "ego-depletion", meaning that higher level cognitivie areas involved in executive function and planning get fatigued. We spend plenty of energy cajoling ourselves into making decisions we feel we ought to. We all know what it feels like when our willpower run down: after a long, hard day at work, people often find themselves making poorer choices -for example, eating a larger meal than they intended to, or watching TV instead of hitting their next deadline. Because self-control requires energy, which means we have less energy available for the next thing we need to do. And that's why resisting temptation, making hard decisions, or taking initiative get harder each time we use up the source of our energy. In the end, willpower is a limited resource; we run low on it, just like a tank of fuel. In the case of the judges, the more cases they had to make decisions about (up to 35 in one sitting), the more energy-depleted their brains became. But after eating something like a sandwich and a piece of fruit, their energy stores were refueled and different drives had more power in steering decisions.

Traditionally, we assume that humans are rational decision makers: they absorb information, process it and come up with an optimal answer or solution. But real humans don't operate this way. We are all imprisoned in our biologies.

Consider the choice of monogamy -bonding and staying with a single partner. This would seem like a decision that involves your culture, values and morals. All that is true, but there's a deeper force acting on your decision making as well: your hormones. One in particular, called oxytocin, is a key ingredient in the magic of bonding. Why do we have chemicals like oxytocin, steering us toward bonding? After all, from an evolutionary perspective, we might expect that a male shouldn't want monogamy if his biological mandate is to spread his genes as widely as possible. But for the survival of the children, having two parents around is better than one. This simple fact is so important that the brain possesses hidden ways to influence your decision on this front.

All in all, a better understanding of decision making opens the door to better social policy. For example, drug addiction is an old problem for society, leading to crime, diminished productivity, mental illness, disease transmission and more recently to a burgeoning prison population. Nearly seven out of ten prisoners meet the criteria for substance abuse or dependence. In other words, drug abuse translates into many tens of billions of dollars. Most countries deal with the problem of drug addiction by criminalizing it. On the face of the War on Drugs, more criminals are behind bars today. But this hasn't slowed the drug trade. This is because, for the most part, the people behind bars aren't the cartel bosses, or the mafia dons, or the big-time dealers -instead, these prisoners are the users, the addicts. Going to prison doesn't solve their problem -it generally worsens it.

The difficulty with drug supply is that it's like a water balloon: if you push it down in one place, it comes up somewhere else. Instead of attacking supply, the better strategy is to address demand. And drug demand is in the brain of the addict.

Some people argue that drug addiction is about poverty and peer pressure. Those do play a role, but at the core of the issue is the biology of the brain. Because, the drugs tap into fundamental reward circuitry in the brain. The drugs effectively tell the brain that this decision is better than all the other decisions and the craving network in the brain wins the battle. So, the addicts end up becoming slaves to their impulses.

Drug addiction is a problem for millions of people. But prisons aren't the place to solve this problem. Equipped with an understanding of how human brains actually make decisions, we can develop new approaches beyond punishment. As we come to better appreciate the operations inside our brains, we can better align our behaviour with our best intentions.

Although societies possess deeply ingrained impulses for punishment, a different kind of criminal justice system -one with a closer relationship to the neuroscience of decisions- can be imagined. Such a legal system wouldn't let anyone off the hook, but it would be more concerned with how to deal with law breakers with an eye toward their future rather than writing them off because of their past. Those who break the social contracts need to be off the streets for the safety of society -but what happens in prison does not have to be based only on bloodlust, but also on evidence-based, meaningful rehabilitation.

As a conclusion, decision making lies at the heart of everything: who we are, what we do, how we perceive the world around us. Without the ability to weigh alternatives, we would be hostages to our most basic drives. We wouldn't be able to wisely navigate the now, or plan our future lives.

Although you have a single identity, you're not of a single mind: instead, you are a collection of many competing drives. By understanding how choices battle it out in the brain, we can learn to make better decisions for ourselves, and for our society.

Citation:

¹ This video is published by PBS on YouTube on Nov 4, 2015

² The summary here on this blog post comes from either the book The Brain: The Story of You, written by David Eagleman, or from the episode's summary on PBS.

(TR) - 4 - Nasıl Karar Veririz? ... Dördüncü Bölüm

Zihnimizde sürekli bir çatışma vardır, biz fark etsek de etmesek de. Dahası, bu çatışma sadece zor kararlar vereceğimiz zaman ortaya çıkmaz. Günlük yaşantımızda binlerce küçük karar veririz; ne yiyeceğimiz, ne giyeceğimiz, ne tarafa gideceğimiz, nasıl karşılık vereceğimiz gibi. Ama çatışmayı kim kazanır? Mantıklı ben mi, yoksa Duygusal ben mi? Gerçekten, nasıl karar veririm?

Eagleman'ın da dediği gibi, kararlarımız herşeyin temelinde yer alır ve bu bölümde Eagleman bize, karar vermenin oldukça karmaşık bir işlem olduğunu göstermektedir; ki her kararımız, rakip nöral ağlar arasındaki 'kazanan hepsini alır' kuralına göre oynanan yarışmanın sonucundan doğmaktadır. Biz, yine de, bu rekabetin genelde farkında değilizdir.

Bu rekabetin karar verme sürecimizi nasıl etkilediğini daha iyi anlamlandırmamız için, konunun daha detayına inelim ve Eagleman'ın kitabında bu süreci nasıl açıkladığını görelim²:

Daha önceki karar verme teorileri, insanların mantıklı bireyler olduğunu ve seçeneklerimizin avantaj ve dezavantajlarının çetelesini tutarak en uygun karara vardığımızı var sayıyordu. Ancak, kişinin karar verme durumuna dair yapılan bilimsel gözlemler bunu desteklemiyor. Beyinlerimiz çoklu, birbiriyle yarışan ağlardan oluşmaktadır ve her bir ağın kendi hedefi ve istekleri vardır. Bir dondurmayı bir lokmada yiyip yememeye karar verme sürecinizde, beyninizdeki bazı ağlar şekeri arzulamakta; diğer ağlar uzun-vadede işe yaramazlığını göz önüne alarak karşı oy kullanmakta; bir başka grup da eğer yarın spora gitmeye söz verirseniz o zaman yiyebileceğinizi teklif etmektedir. Beyniniz, nöral bir meclis gibidir; ki bu meclis rakip siyasi partilerin, iç işlerinizi yönetmek için birbirleriyle sonuna kadar mücadele ettikleri bir yerdir. Bazen bencilce karar verirsiniz, bazen cömertce, bazen düşünmeden, bazen de uzun-vadeli. Karmaşık yaratıklarız; çünkü kontrolünüzü tek başına ele geçirmek isteyen, bir sürü ayrı dürtüden oluşmaktayız.

Şimdi soldaki resme bakalım. Ne görüyorsunuz? Kafasında bir kep ile yüzünü diğer tarafa dönmüş genç bir kadın mı, yoksa aşağıya bakan ama soldan görünen yaşlı bir kadın mı? Sayfada hiç bir şey değişmediği halde, resim değişmektedir.

Çünkü bu resim her iki halde de görülebilir (ki bu aynı zamanda algıda iki-kararlılık olarak da bilinir): resimdeki çizgiler, iki çok farklı yorumla uyumlu haldedir.

Şekle baktığımızda bir biçimini görürüz, sonra diğerini, sonra tekrar ilkini ve bu böyle devam eder. Çünkü, genç kadını (ya da yaşlı kadını) gördüğümüz anda, beyinlerimiz bir karar vermiştir. Bilinçli değildir, ama görme sistemimiz tarafından verilen algısal bir karardır ve bu algısal değişimin mekaniği tamamen kaputun altında gizlidir. Teoride, bir beynin her ikisini de aynı anda görmesi gerekmektedir, ama realitede beyinlerimiz iki anlamlılığı seçeneklere dökmektedir. Burda da görüldüğü gibi, beynimizde bir kalıp diğerine üstün geldiğinde, bu da demek olur ki bir karara varılmıştır.

Aynı şekilde beyniniz, yaşantınızın her günü binlerce karar vermektedir; ki bu kararlar dünyayı deneyimleme halinizi etkilemektedir; ne giyeceğinizden, kimi arayacağınızdan, rasgele bir yorumu nasıl yorumlayacağınızdan, bir epostayı cevaplayıp cevaplamayacağınızdan veya ne zaman gideceğinizden tutun da; evlilik teklifine, savaş ilanına, kibar olup olmamaya ya da yalan söyleyip söylememek de dahil olacak şekilde daha karmaşık olan kararlara kadar, hepsini... Her karar an'ı burada, kafatasının  karanlığında, nöron ağlarının içindeki faaliyet kalıplarından doğmaktadır.

Ama yine de, bir karar sürecinde arka planda neler oluyor? ... İşte neler olduğu:

Basit bir seçim yapmak üzere kendinizi hayal edin; dondurulmuş-yoğurt tezgahının önünde duruyorsunuz ve eşit olarak beğendiğiniz iki tad arasında karar vermeye çalışıyorsunuz. Diyelim ki bu tadlar, nane ve limon. Dışarıdan pek de bir şey yapıyormuş gibi görünmüyorsunuz: tek yaptığınız orada dikilmek ve iki seçenek arasında gözlerinizi gezdirmek. Ama beyninizde, böylesi basit seçimler dahi bir faaliyet fırtınasına neden olmaktadır.

Beyninizde, belirli bir nöron takımı nane'yi temsil eder. Bu kalıbı, karşılıklı olarak birbirini harekete geçiren nöronlar oluşturur ve onların birbirleriyle illa da dipdibe olması şart değildir; aksine onlar koku, tad, görme ve naneyle ilgili size has hatıralarınızın geçmişini barındıran birbirinden uzak beyin bölgelerinize yayılmış olabilir. Bu belirli düzenleme içinde, bu nöronların hepsinin ortaklaşa harekete geçmesi de, sizin beyniniz için nane'nin anlamı demek olur. Siz orada, yoğurt tezgahının önünde dikilirken, bu nöron federasyonu da bir yandan, sanki dağınık haldeki bireylerin çevrimiçi birbiriyle bağlanması gibi, aralarında hevesle iletişim kuruyorlar.

Aynı anda, rakip olasılık da -yani limon da- kendi nöral partisi tarafından temsil ediliyor. Her bir koalisyon -nane ve limon- faaliyetlerini arttırarak üstün gelmeye ve bir diğerini bastırmaya çalışıyor.  'Kazanan hepsini alır' yarışında, biri galip gelene kadar mücadeleye devam ediyorlar. Ve kazanan ağ, bir sonra ne yapacağınızı tanımlıyor.

Bilgisayarlardan farklı olarak beyin, değişik olasılıklar arasında çatışma üzerine kurulmuştur, ki bu olasılıkların her biri, diğerini yenmeye çalışmaktadır. Ve her zaman çoklu seçenek mevcuttur. Nane ya da limonu seçtikten sonra bile siz kendinizi, yeni bir çatışma içinde bulursunuz: hepsini yemeli miyim? Hepsini silip süpürmeniz ise sadece iççatışmanızın gidişatına bağlıdır.

Beyinde bu süregiden çatışmaların neticesinde biz, kendimizle tarışabiliriz, kendimize küfredebiliriz, kendimizi kandırmaya çalışabiliriz. Ama tam olarak aslında kim kiminle konuşuyor? Aslında hepsi sizsiniz -ama sizin farklı yönleriniz. Her verdiğimiz karar, farklı tür nöral bir çatışma tarafından alttan desteklenmektedir. Çoğunlukla, kuvvetle hissettiğimiz bir çatışma türü de, aklı başında 'mantıklı' biz ile duygusal biz arasındaki çatışmadır. Bu çatışma, beynimizdeki iki sistemin -mantıksal yanal ağlar ile duygusal içsel ağların- arasındaki gerilimden doğmaktadır. Çoğu durumda, duygusal sistemimiz daha iyi ve daha insani kararlar vermemizde kilit bir rol oynar.

Beyinde yarışan bu başlıca sistemleri didik didik edebilmek için, servis vagonu ikilemi olarak bilinen şu düşünce deneyini bir düşünün. Bir servis vagonu tren rayında, kontrolden çıkmış şekilde hızla gitmektedir. Rayın ilerisinde de, dört işçi tamirat yapmaktadır ve siz, bir seyirci olarak, işçilerin bu kontroldışı vagon yüzünden öleceğini anında görüyorsunuz. Sonra, yakında bir makas kolu dikkatinizi çekiyor, ki bu kolla vagonu bir başka raya yönlendirebileceksiniz. Ama bir saniye! O rayda da bir başka işçi var. Bu durumda, eğer makas kolunu çekerseniz bir işçi ölecek; çekmezseniz ise dört işçi! Makas kolunu çeker misiniz? Bu senaryoda insanlara ne yapacakları sorulduğunda, hemen hemen hepsi makas kolunu çekiyor.

Şimdi, azıcık farklı ikinci bir senaryoyu düşünelim. Durum, bir önceki gibi başlamaktadır. Fakat bu sefer siz, rayları yukarıdan gören bir platformun üzerinde duruyorsunuz ve orada sizinle birlikte, iri bir başka seyirci olduğunu fark ediyorsunuz. Anlıyorsunuz ki, eğer bu adamı aşağıya iterseniz, tam rayların üzerine düşecek -ve vücut ağırlığı vagonu durdurmaya yeterli gelecek, dört işçiyi de kurtaracak. Onu aşağıya iter misiniz? Bu durumda, hemen hemen hiç kimse adamı itmeye gönüllü olmuyor.

Neden ki? Her iki olayda da sizden aynı eşitliği düşünmeniz istenmedi mi? Bir hayat yerine dört hayat? İkinci senaryoda sonuçlar neden çok farklı çıkmıştır? Çünkü, beyne göre ilk senaryo sadece bir matematik problemidir. İkilemin faaliyete geçirdiği bölgeler, mantıksal problemleri çözdüğümüz bölgelerle ilişkilidir. Ama ikinci senaryoda siz, adamla fiziksel temasa geçmek ve onu ölüme itmek durumundasınız. Bu da kararınıza, ek ağları dahil eder: duyguyla ilişkili beyin bölgelerini.

İkinci senaryoda, farklı fikirlere sahip iki sistem arasındaki çatışmanın ortasında kalırız. Mantıksal ağlarımız bize, bir ölümün dört ölümden daha iyi olduğunu söyler, ancak duygusal ağlarımız, bizim gibi seyirci olan birini öldürmenin yanlış olduğunu söyleyen içgüdüsel hissiyatı tetikler. Burda, muhtemelen ilk senaryodan tamamen farklı bir karar çıkacak şekilde siz, birbiriyle rekabette olan dürtülerin ortasında kalıyorsunuz.

Servis vagonu ikilemi, gerçek dünya şartlarına da ışık tutar. Modern savaşları düşünün, ki bu savaşlar artık, bir adamı platformdan aşağı itmek yerine daha çok bir makas kolunu çekmek gibi bir hal almıştır. Uzun menzilli güdümlü bir füzeyi fırlatmak için bir düğmeye bastığınızda, mantıksal problemleri çözmeyle ilişkili ağlar devreye girmektedir. Bir dron'u kullanmak video oyunu gibidir; siber saldırılar, uzakta bir hasara neden olur. Burda mantıksal ağlar işlemektedir, duygusal ağlar olmasa da olur. Bağlantısı kopuk uzak mesafe savaşının doğası, iç-çatışmayı zayıflatır ve savaşı başlatmayı daha kolay hale getirir. Netice olarak, beyinlerimizde meclis oylaması zamanı geldiğinde, duygularımız güçlü ve çoğunlukla anlayışlı olan seçmenlerdir. Hepimiz robotlar gibi davrandığımızda dünya daha iyi bir yer olmayacaktır; ki bu, karar verme sırasında duyguları dahil etme becerisini kaybettiğimizde gerçekleşir.

Diğer taraftan duygular, hayatımıza zenginlik katmaktan daha fazla şey yapar -onlar aynı zamanda her an, bir sonra ne yapacağımızı geri planda yönlendiren bir sırdır da. Beyni, sanki bedeni yukarıdan kumanda ediyormuş gibi hayal etmek kolaydır -ama aslında beyin, bedenle sürekli geribildirim içerisindedir. Bedenden gelen fiziksel sinyaller, ne olduğu ve ne yapmak gerektiği hakkında hızlı bir özet sunar. Bir tercihe varmak için, beden ile beynin yakın iletişimde olması gerekir.

Bu fiziksel sinyaller, beynin geri kalanına nasıl bir durumda olduğunuzu söyler: aç mı, endişeli mi, heyecanlı mı, utanmış mı, susamış mı, mutlu mu gibi. Bu duygusal özetler, beyin ile bedenin birbirleriyle sürekli geribildirimde olmasını ve bu iki yönlü bilgi akışı bir seçim için, diğerine kıyasla, değer biçilmesini sağlar. Eğer bedeninizin duygusal özetlerini okuyamıyorsanız, karar vermek inanılmaz zorlaşır ve karar verme olmaz ise eğer, çok az şey halledilebilir.

Şu durumu bir düşünün: yan komşunuza, size yanlışlıkla teslim edilen paketi vermek istiyorunuz. Ama bahçe kapısına yaklaştığınızda, köpeği size hırlıyor ve diş gösteriyor.  Kapıyı açar mısınız, yoksa paketi başka yoldan mı ulaştırırsınız? Bu noktada, köpeğin tehditkar duruşu bedeninizde bir takım fiziksel tepkileri tetiklemiştir: artan kalp atışı, midenizde kasılma, kaslarınızda gerilme, gözbebeğinin büyümesi, kan hormonlarında değişiklik, ter bezlerinin açılması gibi. Bu tepkiler otomatik ve bilinçdışıdır. Bu noktada beyninizin gerçekten ihtiyacı olan şey, köpekle yüzleşip yüzleşmeyeceğinizi veya geri dönüp ulaştırmak için başka bir yol bulup bulmayacağınızı bilmektir. Olay hakkında özet verme yoluyla bedeninizin durumu size, bu seçimde yardım etmektedir. Fiziksel sinyalleriniz vasıtasıyla siz, ya "durum kötü" ya da "sorun yok" şeklinde karar verirsiniz ve bu da size bir sonra ne yapacağınız konusunda karar vermenize yardım eder.

Veya günlük hayatlarımız içindeki çoğu olayda, bu tip fiziksel sinyaller daha zor algılanır ve bu yüzden biz de onlardan habersiz olmaya meyilliyizdir. Bir süpermarkette olduğunuzu hayal edin: binlerce tercih üzerinize üzerinize gelir. Diyelim ki çorba almak istiyorsunuz, ama hangisini? Etikette boğuşmanız gereken çok fazla bilgi vardır. Bir seçime varmak için, bir çeşit özete ihtiyaçınız olur. Bütçenizi düşünmek ellerinizi terletebilir, veya son tükettiğiniz tavuklu makarna çorbasını düşünmek salyanızın artmasına neden olabilir. Dolayısıyla siz, önce bir çorba ile, sonra bir başkasıyla deneyiminizin taklidini aklınızdan geçirirsiniz. Bedensel deneyiminiz her bir seçeneğe bir değer biçecektir ve sizin sonucunuz üzerinde belirleyici olacaktır. Etiketten sadece bilgiyi çekip çıkartmazsınız, onu hissedersiniz de. Bu duygusal imzalar, havlayan bir köpekle yüzyüze kaldığınızdaki sinyallerden daha zor algılanır, ama yine de fikir aynıdır: her bir seçim bedensel bir imza taşır. Ve bu da sizin karar vermenize yardım eder.

En basit seçimlerde dahi, beyninizin içindeki ağlar arasında bir çatışma vardır. Bununla birlikte bedeninizden gelen fiziksel dereceler size, sonucunuzun üzerinde belirleyici olacak şekilde yardım eder ve bir ağın, diğer bir ağı yenmesini sağlar. Eğer bedensel sinyalleri karar verme sürecinize dahil etme becerisinden yoksunsanız, o zaman seçenekler arasında hızlıca değer kıyaslaması yapamaz ve bir ağın mücadelesini herhangi bir diğerinin üzerine geçiremezsiniz. Beyniniz, bir kararı diğerinin üzerinde bir önceliğe alamaz ve siz de bir karara varamazsınız. Böylece nöral meclisinizde bir çıkmaza girersiniz. Sonuç olarak da günlük yaşantınızda, çok az iş halledebilir ya da bazı durumlarda hiç halledemezsiniz.

Bu arada her karar, (Y yerine X'i almaya gücüm var mı? Z seçeneği mevcut mu? şeklindeki) şu anki durumunuzu olduğu kadar (bedeninizin hissiyatında saklı olan) geçmişinizi de devreye sokar. Ama karar hikayenizde devreye giren bir bölüm daha vardır: gelecek tahminleri.

Tüm hayvanlar aleminde, her bir canlı ödül kazanmaya çalışacak şekilde kurgulanmıştır. Ödül nedir? Özünde ödül, bedeni en ideal ayar noktasına yaklaştıracak şeydir. Bedeniniz su kaybederken içtiğiniz su bir ödüldür; enerji depolarınız boşalırken yediğiniz yiyecek bir ödüldür. Su ve yiyecek birincil, ana ödüllerdir; ki bunlar biyolojik ihtiyaçlarınıza doğrudan hitap eder. Bununla birlikte, insan davranışı daha çoğunlukla ikincil ödüller tarafından yönlendirilir; ki bunlar da birincil ödülleri öngörür. Ve hayvanlardan farklı olarak, bizler genelde bu ödülleri biyolojik ihtiyaçlarımızın da önüne koyarız.

Temel veya somut, herhangi bir ödülün zorluğu, genelde meyvesini hemen vermeyecek seçimler olması demektir. Hemen hemen her zaman, ödülünü daha sonra alacağımız kararlar vermek durumunda kalırız; ki bu süreç kararımızın izleyeceği hareket hattına bağlıdır. İnsanlar, bir diplomaya sahip olma düşüncesine verdikleri değerle, yıllarca okuyorlar; gelecekte bir terfi alma ümidiyle sevmedikleri bir işe köle oluyorlar; ya da fit olmak uğruna kendilerini yorucu egzersizlere zorluyorlar.

Farklı seçenekleri karşılaştırmak ise, her birine ortak bir para birimiyle - yani ümit edilen ödülü temsil edecek şekilde- değer biçmek ve en yüksek değerdekini seçmek anlamına geliyor. Elbette bunu doğrudan kıyaslayacak şekilde yaşayarak deneyimlemek ve sonra zamanı başa sarıp çıkan en iyi sonuca göre yolumuzu seçmek en kolayı olurdu. Ama gelin görün ki, zaman yolculuğu yapamıyoruz.

Yoksa yapabiliyor muyuz?

Zaman yolculuğu, insan beyninin durmaksızın yaptığı bir şeydir. Bir kararla karşı karşıya kaldığımızda beynimiz, farklı sonuçların benzerlerini kendi kendine hayal eder ve geleceğimizin nasıl olabileceğine dair bir örnek üretir. O anda zihnen biz şimdiki zamandan kopar, henüz var olmayan bir dünyaya yolculuk yaparız.

Şimdi, beyinlerimizde benzer bir senaryo hayal etmek sadece ilk adımdır. Hayal edilen senaryolar arasında karara varmak içinse biz, o potansiyel geleceklerin her birinde alacağımız ödülü tahmin etmeye çalışırız. Son kararımız, ortak ödül sistemimizin biriminde her bir geleceğin diğerine kıyasla nasıl kümelendiği ile yönlendirilecektir. Genelde farkındalığımızdan gizlice beyinlerimiz, tüm seçenekleri tek tek hayal eder ve her birini içgüdüsel teste tabi tutar. Karar verme şeklimiz budur.

Ancak, tahminlerimizin doğru çıkıp çıkmayacağını bilmek mümkün değildir. Tüm hayal edişler, sadece geçmiş deneyimlerimize ve günümüzün dünya işleyişine dair örneklerimize dayanmaktadır. Oldukça isabetli kararlar vermek için, her bir deneyimimizden etrafımız hakkında sürekli bir şeyler öğrenmeliyiz. Seçimlerimizi, olası gelecekleri birbiriyle kıyaslayarak oluştururuz. Rekabet halinde olan seçeneklerin, ortak ödül sistemimizin birimine çevrilmesi böyle bir şeydir.

Fakat burada yine de ilginç bir eğilim vardır: dünya karmaşıktır, ve bu yüzden içsel değer takdirlerimiz hiç bir zaman kalıcı mürekkeple yazılmaz. Etrafınızdakilere dair yaptığınız değerlendirmeleriniz değişkendir, çünkü oldukça sıklıkla tahminleriniz gerçekten olan ile uyuşmaz. Etkili öğrenmenin anahtarı, bu tahmin hataları'nın izlerini takip etmekte saklıdır: bir seçimin beklenen sonucu ile o sonucun gerçekleşmiş hali arasındaki farktır.

Öyleyse, bu nasıl işler? Beyinde -dopamin sistemi diye adlandırılan- küçücük, çok eski bir sistem vardır; ki onun görevi dünyayla ilgili değerlendirmelerimizi sürekli güncellemektir. Beklentileriniz ve realite arasında bir uyuşmazlık olduğunda, bu ortabeyin dopamin sistemi, ödül noktasını yeniden değerlendiren bir sinyal yayar. Bu sinyal, kalan tüm sisteme (dopamin salgısında bir artışla) işlerin düşünülenden daha iyi mi gittiğini, yoksa (dopaminde bir düşüşle) daha kötü mü sonuçlandığını söyler. Bu tahmin hataları sinyali, beynin kalanının bir sonraki zamanda realiteye daha yakın beklentide olması için, bu beklentileri düzeltmesini sağlar. Dopamin, hata düzeltici gibi hareket eder: mümkün olduğunca günceller ve bu şekilde siz de, gelecekle ilgili tahminlerinizi en uygun hale getirirsiniz.

Buna rağmen, iyi karar verme açısından önünüze sıklıkla çıkacak bir eğilim daha vardır: sadece hayal edebildiklerimiz yerine, hemen önümüzdeki seçeneklere daha yüksek değer biçmeye meyilliyizdir. Gelecekle alakalı iyi bir karar alma durumunda bize çelme takan, bugünümüzdür.

Çünkü, şimdi elde edilen tatminin cazibesi kararlarımızı çok kuvvetle çekiştirir. Şimdi'nin cazibesi ve baştan çıkaran şeyler bir çok insan için epey ikna edicidir ve yarın-yerine-bugün çekişmesi hayatlarımızın her yönüne etki eder. Zaten bu yüzden araba satıcıları, arabaya binmenizi ve test sürüşü yapmanızı ister; bu yüzden giyecek mağazaları, kıyafetleri denemenizi ister; bu yüzden satıcılar ürüne dokunmanızı ister. Sizin zihinsel hayalleriniz, hemen burda, şu anda deneyimlediğiniz bir şeye yetişemez.

Beyne göre gelecek, şimdi'nin anca soluk bir gölgesi olabilir. Şimdi'nin gücü, neden insanların o anda iyi hissettikleri kararları -gelecekte berbat sonuçlar verecek de olsa- uyguladıklarını da açıklar: insanların, yapmamaları gerektiğini bildikleri halde, bir içki veya uyuşturucu alması; sporcuların, hayatlarından seneleri götürebileceğini bildikleri halde, kas geliştirici steroidleri alması; evli çiftlerin mevcut bir gizli ilişkiye yenilmeleri.

Acaba şimdi'nin gücü konusunda herhangi bir şey yapabilir miyiz? Beynimizdeki rekabet eden sistemler sağolsun, evet, yapabiliriz.

Önce, mitolojiden efsanevi kahraman Ulysses'i hatırlayalım. Truva Savaşı'ndaki bir zaferinden eve dönüyor. Uzun yolculuğunun bir yerinde, bir süre sonra güzel Sirenler'in yaşadığı adadan geçeceklerini fark ediyor. Sirenler, söyledikleri melodik şarkılarla gemicileri mest edip, onları büyülemeleriyle ünlü. Sorun, gemicilerin Sirenler'in karşı konulmaz cazibesine kapılıp, onlara ulaşmaya çabalamaları ve gemilerini kayalıklarda parçalamaları.

Ulysses umutsuzca bu efsanevi şarkıları duymak istiyor, ancak kendini ve ekibini öldürmek istemiyor. Böylece, bir plan yapıyor. Müziği duyduğunda, gemiyi adanın kayalıklarına doğru sürmekten kendini alıkoyamayacağını biliyor. Problem şu andaki, mantıklı Ulysses değil; ama yerine gelecekteki, mantıksız Ulysses -Sirenler'i duyacak mesafeye geldiğinde, dönüşeceği kişi. O yüzden adamlarına, kendisini sıkıca geminin direğine bağlamasını emrediyor. Ekibi, Sirenler'i duymamak için kulaklarını balmumuyla tıkıyor ve kaptanlarının tüm talep ya da yakarışlarını göz ardı etme emriyle, kürek çekiyor. Ulysses daha en başta, gelecekteki Ulysses'in doğru karar verecek durumda olmayacağını biliyordu.

Böylece, Ulysses'in aklı-selim hali işleri öyle bir ayarladı ki, yanlış bir şey yapamadı. Bu tip, şimdiki halinizle gelecekteki haliniz arasında yaptığınız pazarlık Ulysses Sözleşmesi olarak bilinir.

Bakmaya başladığımızda da, etrafımızda bir çok Ulysses sözleşmesi olduğunu görürüz. Spora gitmek söz konusu olduğunda, bazıları önceden bir arkadaşıyla sözleşiyor, ki böylece sosyal sözleşmeyi sürdürme baskısı onları direğe bağlıyor. Bazı öğrenciler final dönemlerinde Facebook şifrelerini birbirlerine veriyor, ki böylece final haftası bitene kadar hiç biri Facebook'a giremiyor. Rehabilitasyonda alkoliklerin ilk adımı, evden içkileri çıkartmak oluyor, ki böylece zayıf anlarında önlerinde onları ayartacak bir şey olmasın diye. Kilo problemi olan bazıları da, mide küçültme operasyonu oluyor, ki böylece fiziksel olarak bir daha aşırı yiyemesinler diye.

Tüm bu durumlarda insanlar, bir şeyleri bugünden düzenliyorlar, ki böylece gelecek kişilikleri yaramazlık yapamasın diye. Kendimizi direğe bağlayarak, şimdi'nin cazibesinden kurtulabiliriz. Olmak istediğimiz kişiyle daha iyi hizalanmış, uyumlanmış şekilde hareket etmek üzere kendimizi oyuna getirebiliriz. Ulysses sözleşmesinin sırrı, farklı şartlarda farklı kişiler olduğumuzu fark etmektir. Daha iyi kararlar vermek için de, sadece kendimizi bilmek değil, aynı zamanda bütün kişiliklerimizi de bilmek çok önemlidir.

Bununla birlikte, kendinizi bilmek, çekişmenin sadece bir bölümüdür -aynı zamanda çekişmelerinizin sonucunun her defasında aynı olmayacağını da bilmek gerekir. Ulysses sözleşmesi olmadan bile, bazen spora daha hevesle gideriz, bazense daha isteksiz. Bazen daha iyi karar veririz, diğer zamanlarda ise nöral parlamentonuz daha sonra pişman olacağınız bir oy kullanmış olabilir. Neden? Çünkü sonuç, sizin beden halinizin -ki, saatten saate farklılaşabilir- bir sürü değişen faktörüne bağlıdır.

Mesela şu örneği alın: iki mahkuma, şartlı tahliye kurulunun önüne çıkmak üzere randevu veriliyor. Her ikisi de aynı suçu işlemiş, aynı cezayı almış. Biri kurulun önüne öğleden önce 11:27 de çıkıyor, diğeri öğleden sonra 1:15 te. İlkinin şartlı tahliyesi reddediliyor, ama ikincisi kabul ediliyor. Neden? Kararı ne etkiledi? Irkları? Görünüşleri? Yaşları?

2011 de yapılan bir çalışma, hakimlerin binlerce kararını analiz etmiş ve büyük ihtimalle bu faktörlerin hiç birisi olmadığına karar vermiş. Etkileyen faktör çoğunlukla, açlıkmış. Kurulun bir şeyler atıştırdıktan sonra yaptığı görüşmelerinde, bir mahkuma şartlı tahliye kararı çıkması %65 oranla en yüksek seviyeye ulaşıyormuş. Ama bir oturumun sonuna doğru görüşülen bir mahkumun şansı en düşük seviyelere iniyormuş.

Diğer bir deyişle, önemine göre ihtiyaçlar ortaya çıktıkça, kararlar da yeniden önem sırasına göre sıralanıyor. Koşullar değiştikçe, değer tespiti de değişiyor. Bazı psikologlar bunu "ego (benlik)-tükenmesi" olarak tarif ediyor; bu da, yürütme ve planlamadan sorumlu daha yüksek idrak bölgelerinin yorulması demek oluyor. Vermemiz gereken kararları almak üzere kendimizi tatlı tatlı ikna ederiz, ki bu sırada oldukça enerji harcarız. İrade gücümüz azaldığında, bunun nasıl bir duygu olduğunu hepimiz biliyoruz: uzun ve yorucu bir iş gününden sonra insanlar kendilerini genelde daha kötü seçimler yaparken bulurlar -mesela, düşündüğünden daha fazla yemek yemek, veya bir sonraki yetiştirilmesi gereken şeye başlamak yerine TV seyretmek gibi. Çünkü iradenin enerjiye ihtiyacı var; bu da, her defasında, bir sonraki yapmamız gereken için gitgide daha az enerjimiz kalıyor anlamına gelir. Bu sebeptendir ki, aklımızı çelen şeylere direnmek, zor kararlar vermek veya insiyatif kullanmak enerji kaynağımızı her kullanışımızda daha da zorlaşır. Netice olarak irade, limitli bir kaynaktır; tıpkı bir depo benzin gibi. Hakimlerin durumunda ise, bir oturumda karar vermeleri gereken dosyalar arttıkça (35 dosyaya kadar), beyinleri de bir o kadar daha enerji-tükenmesi yaşıyor. Fakat, bir tost-bir meyve gibi bir şeyler atıştırdıktan sonra enerji depoları yeniden doluyor ve farklı dürtüler kararları yönlendirmede daha güç kazanıyor.

Geleneksel olarak insanları, mantıklı karar-alıcılar olarak görürüz: bilgiyi alırlar, işlerler ve en uygun cevabı ya da sonucu bulurlar gibi. Ama gerçek insanlar bu şekilde faaliyet göstermiyor. Çünkü hepimiz biyolojilerimizin içine hapsolmuş durumdayız.

Tek-eşliliği -bir eşe bağlanıp kalmayı- düşünün. Bu, kültürünüzü, değerlerinizi ve ahlakınızı ilgilendiren bir karar gibi görünür. Bunların hepsi doğrudur ama aynı zamanda bu kararlarınızda daha derin bir baskı rol oynamaktadır: hormonlarınız. Özellikle de oksitosin diye adlandırılan bir tanesi, bağlanmanın sihirli anahtarıdır. Neden bizi bağlanmaya yönelten oksitosin gibi kimyasallara sahibiz? En nihayetinde, evrimleşme açısından baktığımızda, erkeklerin biyolojik olarak mümkün olduğunca genlerini yayma göreviyle var oldukları düşünülecek olursa- tek-eşliliği istememeleri gerekiyor. Ancak, çocukların hayatta kalması için, bir yerine iki ebeveyne sahip olmak her zaman daha iyidir. Bu basit gerçek öyle önemlidir ki, beyin bu cephede kararınızı etkilemek üzere gizli yollara sahiptir.

Tüm bunları hesaba katarak, kararları daha iyi anlamak, daha iyi sosyal politikaların da kapısını açıyor. Mesela, uyuşturucu bağımlılığı toplumların eski bir sorunudur; ki bu sorun toplumu suça, düşük verimliliğe, akıl hastalıklarına, hastalıkların yayılmasına ve yakın zamanlarda filizlenen cezaevi yoğunluğuna götürmektedir. 10 mahkumdan 7si madde kullanımı ve bağımlılığı kriterine girmektedir. Diğer bir deyişle, madde kullanımı milyarlarca dolar anlamına gelir. Bir çok ülke, madde bağımlılığı problemi ile onu "suç" olarak kabul etme suretiyle başa çıkıyor. Uyuşturucu Savaşı'na bakılacak olursa, bugün daha fazla suç işleyenin yakalandığı doğrudur. Ancak, bu yine de uyuşturucu trafiğini yavaşlatamadı. Bunun da sebebi, çoğunlukla, mahkum edilenlerin kartel veya mafya patronu ya da büyük-çapta satıcı olmamasından kaynaklanıyor -o insanlar daha çok kullanıcı ve bağımlı olanlar.  Hapse göndermek de problemi çözmüyor -aksine, genelde daha da kötüleştiriyor.

Uyuşturucu stoklarındaki zorluk, bir su balonuna banzer: bir taraftan bastırdığınızda, başka bir yerden ortaya çıkar. Stoklara saldırmak yerine, talebe hitap etmek daha iyi bir stratejidir. Ve uyuşturucu talebi, bağımlının beynindedir.

Bazı insanlar uyuşturucu bağımlılığının, yoksulluk ve arkadaş baskısı olduğunu savunur. Bunlar rol oynasa da, sorunun çekirdeğinde beynin biyolojisi vardır. Çünkü uyuşturucular, beyinde temel ödül sistemine bağlanır. Onlar beyne çok etkili bir şekilde, bu kararın diğer tüm kararlardan çok daha iyi olduğunu söyler ve beyinde bunu arzulayan ağ çatışmayı kazanır. Böylece bağımlılar, dürtülerinin kölesi olurlar.

Uyuşturucu bağımlılığı milyonlarca insanın problemidir. Ama hapisaneler bu problemi çözecek bir yer değildir. İnsan beyninin gerçekten nasıl karar verdiğini anlayarak, cezalandırmanın ötesinde yeni yaklaşımlar geliştirebiliriz. Beyinlerimizin çalışmasına daha değer verdikçe, en iyi niyetlerimiz ile davranışlarımızı da daha iyi uyumlayabiliriz.

Cezalandırma dürtüsü her ne kadar toplumların içine işlemiş de olsa, yine de -kararların nörobilmiyle daha yakın ilişkide- farklı bir ceza hukuku sistemi düşünülebilir. Böyle bir hukuk sistemi hiç kimsenin paçayı kurtarmasına izin vermez ama, suçluların geleceklerini de göz önüne alarak (geçmişlerinden dolayı onları bir kalemde silip atmayarak), onlarla daha iyi ilgilenebilir. Sosyal sözleşmeleri bozanların, toplumun güvenliği için sokaklarda dolaşmaması gerekir -ancak hapisanelerin de sadece kana-susamışlık güdülen bir yer olması yerine, aynı zamanda daha elle-tutulur, anlamlı rehabilitasyon uygulanan bir yer olması da sağlanabilir.

Sonuç olarak, kararlarımız herşeyin temelinde yer alır: kim olduğumuz, ne yaptığımız, etrafımızdaki dünyayı nasıl kavradığımız da dahil. Seçenekleri tartma becerisinden yoksun olmamız bizi, en temel dürtülerimize dahi tutsak eder. Seçenekleri tartamadığımızda, aklı-selim bir şekilde şu anda nasıl hareket edeceğimizi ya da gelecek hayatlarımızı nasıl planlayacağımızı beceremeyiz.

Her ne kadar tek bir kimliğimiz olsa da, tek bir zihin'den oluşmuyoruz: aksine, birbiriyle rekabet halinde olan bir sürü dürtünün toplamıyız. Beyinde seçeneklerin nasıl çatıştığını anlayarak, kendimiz ve toplum için daha iyi kararlar vermeyi de öğrenebiliriz.

Alıntı:

¹ Bu video PBS tarafından YouTube'ta 4 Kasım, 2015 te yayınlanmıştır.

² Bu blog yazısındaki özetler ya David Eagleman tarafından yazılmış olan The Brain: The Story of You kitabından, ya da PBS'teki bölüm özetlerinden alınmıştır.